در این مقاله قصد داریم به بررسی بازاریابی چند سطحی یا همان بازاریابی شبکه ای بپردازیم. قبلا در مقاله ای به نام بازاریابی چند سطحی چیست به صورت مختصر به بررسی این مفهوم پرداختیم. بازاریابی چند سطحی که در انگلیسی به آن MLM مخفف Multi Level Marketing یا NM مخفف Network Marketing به معنی بازاریابی (تجارت) شبکه‌ای می‌گویند. بازاریابی چندسطحی تقریباً قدمتی ۵۰ ساله دارد و به معنی خرید مستقیم محصولات از یک شرکت یا کمپانی بدون وجود واسطه‌های تجاری‌ است درحالی که تبلیغات و معرفی محصولات، توسط خود مشتریان انجام می‌شود و ممکن است که بابت آن پورسانت بگیرند. در واقع در این روش چند لایه متعدد از افراد، بازاریابی یک محصول را برای رساندن آن به مصرف کننده بر عهده دارند. بازاريابي شبكه‌اي، كار بسيار سختي است و اصلاً نبايد آن را به عنوان يك مدل كسب و كار كه با آن مي شود يك شبه ميلياردر شد برخورد كرد.

مثالی از تجارت شبکه‌ای: شرکتی گوشی موبایل می‌سازد اما هرگز برای محصولاتش تبلیغ نمی‌کند در عوض خود مشتریان، ضمن معرفی محصولات کمپانی و ترغیب دیگران به خرید آن محصولات، برای کمپانی بازاریابی می‌کنند و کمپانی ممکن است که به ایشان پورسانت بدهد. پورسانت می‌تواند بابت معرفی مستقیم و حتی غیر مستقیم دریافت شود.

بازاریابی چند سطحی روشی برای فروش است که در آن شرکت ها محصولات خود را بدون تبلیغات و بدون واسطه به فروش می‌رسانند

بازاریابی چند سطحی یا MLM يكي از پنج روشي است كه شركت ها براي فروش و توزيع محصول یا خدماتشان به مشتريان استفاده مي کنند. تمامي شركتها ( چه شركت هاي MLM و چه شركت هاي سنتي ) در يك خصوصیت با يكديگر مشترك هستند. آنها محصول يا خدماتي را ارائه مي دهند كه باعث بهبود زندگي مصرف كننده مي شود و مادامي كه يك شركت داراي يك چنين محصول يا خدمتی باشد نيازمند اين هستند كه آنرا بطور گسترده معرفي كنند. آنها اين عمل را بوسيله توزيع آن انجام مي دهند. توزيع يك محصول عبارت است از يافتن و رساندن محصول بدست مشتريان. بطور كلي پنج روش عمده براي توزيع يك محصول يا خدمات وجود دارد:

1- فروشگاه در معرض دید 2- پست مستقیم 3- بازاریابی تلفنی 4- اینترنت 5- بازاریابی شبکه ای

هر يك از پنج روش فوق مي تواند از تكنيكهاي روش ديگر براي يافتن مشتريان استفاده كند. بدين معني كه روش خرده فروشي فقط محدود به مراجعان حضوري نيست.خرده فروشي همچنين مي تواند در راديو،‌ تلویزيون،‌ روزنامه ها،‌ مجلات و نامه رسانان ( كارت پستال،‌ تراكت و غيره) نگاه ها را به سوي مغازه جلب نمايد.اين مي تواند منجربه افزايش مراجعه حضوري افراد به مغازه شما بشود.

بطور مشابه يك توزيع كننده در يك شركت بازاريابي شبکه ای مي تواند از چند يا همه چهار روش ذكر شده در بالا مشتري پيدا كند، درست به همان اندازه كه از طريق دوستان و آشنايان مشتري جذب مينمايد. البته مالك يك خرده فروشي مي تواند به دوستان و آشنايانش در مورد مغازه اش توضيح دهد.

تفاوت بازاریابی شبکه‌ای (NM) با بازاریابی چند سطحی (MLM) در چیست؟

تقریبا هر دو از یک اصل تبعیت می‌کنند. یعنی خرید مستقیم محصولات از یک شرکت بدون دخالت واسطه‌ها و معرفی محصولات شرکت به دیگران توسط مشتریان خود شرکت(کمپانی). اما تفاوت در یک نکته است. شرکتی که محصولاتش را از شیوهٔ بازاریابی شبکه‌ای (Network Marketing) می‌فروشد، در حقیقت از طریق گروهی از مشتریانش است که محصولات را پسندیده‌اند و مایلند که نزدیکانشان نیز از مزایای آن محصولات برخوردار شوند و موضوع پورسانت(کمیسیون) اهمیت چندانی ندارد. یعنی شرکت ممکن است که به مشتریانی که بازاریابی می‌کنند، پورسانت پرداخت کند و ممکن هم هست که شرکتی اصلا پورسانتی برای کسی در نظر نگیرد. مثلا شما به سینما می‌روید. از فیلمی خوش‌تان می‌آید. تماشای آن را به دوستان‌تان توصیه می‌کنید. دوستان‌تان هم پس از تماشا آن را به دیگران توصیه می‌کنند. در حقیقت شما تیمی درست کرده‌اید که به نفع تهیه کنندهٔ آن فیلم، بازاریابی شبکه‌ای انجام می‌دهد و شاید هیچ پورسانتی هم از این بابت دریافت نکنید. اما در بازاریابی چند سطحی (Multi Level Marketing) پورسانت حرف اول را می‌زند. یعنی مشتریان به عنوان یک تجارت و به نیت دریافت پورسانت، برای کمپانی بازاریابی می‌کنند. این تجارت، دو نوع سالم و ناسالم (بازاریابی هرمی) دارد که در انتها به ان اشاره خواهیم کرد.

شیوه فعالیت شرکت های سنتی

در شرکت فاقد سیستم بازاریابی شبکه ای، مدیر و نمایندگان فروش بوسیله شرکت استخدام می شوند. این نوع شرکت برای استخدام نمایندگان فروش به دلیل کمبود منابع مالی که شرکت باید بعنوان حقوق پرداخت کند و همچنین تعداد افرادی که مدیر فروش قادر به بکارگیری و پوشش دادن آنهاست دارای محدودیت می باشد. زمانی که مدیر فروش بدلیل افزایش حجم کارها قادر به اداره امور نباشد، شرکت مجبور به استخدام مدیر دیگری در کنار مدیر قبلی و یا ارتقاء یکی از نمایندگان فروش به مدیر می شود. این حالت بازاریابی “چند عرضی ” گفته می شود، زیرا شرکت در مقایسه با حالت چند سطحی تنها بطور افقی توسعه پیدا می کند در حالی که در بازاریابی شبکه ای سازمان بصورت عمودی رشد می کند.

شیوه فعالیت شرکت بازاریابی شبکه ای

یک شرکت MLM ابتدا با ثبت نام فردی که قادر به جذب مشتریان و نمایندگان فروش باشد کار را آغاز می کند. اما به هر یک از نمایندگان حق این انتخاب را دارند تا خود را به یک مدیر تبدیل کنند، شخصی که خود توانایی جذب نماینده فروش را دارا باشد. یک شرکت MLM کمیسیون پرداخت می نماید و نه حقوق ثابت، بنابراین در این روش شرکت محدودیتی برای جذب مدیر و نماینده فروش ندارد. این حالت بدلیل گسترش سریع شمار نمایندگان فروش آموزش دیده برای شرکت بسیار سودمند است. این مورد همچنین برای نمایندگان فروش سودمند است به این دلیل که درآمدشان محدود به میزان فروش خودشان نیست بلکه آنها همچنین از حجم فروش سایر نمایندگان درصد فروش دریافت کنند.

بزرگترین چالش برای شرکت های MLM خروجی بیش از اندازه کمیسیون ها می باشد که در صورت عدم کنترل منجر به ورشکستگی شرکت می شود و در مقابل اگر شرکت به اندازه کافی پورسانت دهی نداشته باشد افراد برای فروش، جذب نمایندگان و توسعه راهبران واقعی انگیزه کافی ندارند. شیوه شرکت ها موفق به گونه ای می باشد که دستیابی به رده ها به آسانی صورت نگیرد....اما برای آنهایی که با معیارهای اجرایی خاصی دست به فعالیت می زنند، قابل دستیابی باشد.

در مقابل اگر طرح بازپرداخت ساده و برای هر شخصی قابل دسترس باشد به خاطر توزیع کمیسیون ها بین همه و برای هرکس به مقدار کم، افزایش درآمد در افرادی که از پتانسیل و قدرت اجرایی بالایی برخوردار هستند به طور ملموس اتفاق نمی افتد و در حقیقت تمایز بین افراد مشخص نمی شود. این چنین شرکت هایی با اینگونه طرح ها به علت عدم جذب راهبران و پاداش دهی کافی به آنها رشد چندانی نخواهد داشت.

بنابراین بهتر است که دستیابی به رده ها در طرح بازپرداخت به راحتی صورت نگیرد و هر شخصی با هر میزان فعالیت به درآمد های بالا دست پیدا نکند.

همه طرح های بازپرداخت بر اساس فلسفه "سهم" و "معیار" طراحی می شوند. منظور از سهم در اینجا میزان تولید و بازدهی و منظور از معیار حد مقرر برای دستیابی به سطوح است.

بنابراین همه طرح های بازپرداخت به صورت زیر کار می کنند:

اگر هیچ کاری انجام ندهید – شما هیچ چیزی دریافت نمی کنید

اگر مقدار کمی کار کنید – مقدار کمی درآمد می گیرید

اگر کمی بیشتر کار کنید – شما مقدار بیشتری می گیرید

اگر شما به خوبی کار کنید – شما درآمد خوبی خواهید داشت

هر شخصی که به یک شرکت MLM می پیوندد مشخص می کند که به چه سطحی می خواهد برسد و این دستیابی بر اساس تصمیمات ذهنی نمی باشد بلکه بر اساس نتایج و عملکرد می باشد.

تفاوت بازاریابی شبکه‌ای با شرکت‌های هرمی

شرکت هرمی شرکتی‌ است که به اعضایش پورسانت (حق کمیسیون) می‌دهد تا افراد جدید را وارد مجموعه کنند. شرکت‌های هرمی محصولی را نمی‌فروشند و پول‌های مشتریان را در یک جا جمع می‌کنند و با آن کاری انجام نمی‌دهند. در این روش چون در ازای جذب افراد پول پرداخت می شود در نهایت بطور اجتناب‌ناپذیر فرو خواهند پاشید و وقتی هرم فروپاشی کند، بجز عده‌ای که در بالای هرم هستند همه دست خالی می‌مانند.

بازاريابي شبکه ای در واقع هدف همه شركت هاست(هم شركت هاي داراي بازاريابي شبکه ای و هم شركتهاي فاقد آن). اگر شما شنيديد كه يك شركت با سابقه اعلام كرد "در صورت معرفي يكي از دوستانتان به ما، در خريد بعدي از تخفيف برخوردار شويد" اين همان بازاريابي چند سطحي است. انجمن هاي سلامتي ،‌آژانس املاك، شركتهاي ارتباط تلفني و صنايع بسیار ديگري از اين روش استفاده مي كنند. مشاغل تخصصي ( پزشكان، دندانپزشكان، حسابداران ) مرگ و زندگیشان به مشتریاني بستگی دارد كه آنها را به ديگران معرفي مي كنند. تمام اين مشاغل بسادگي تلاش مي كنند تا مشتريان فعلی آن ها تبليغات و بازاريابي محصولات و خدمات آنها را براي مشتريان بالقوه انجام دهند.

در مجموع بازاریابی چند سطحی یا نتورک مارکتینگ (بازاریابی شبکه ای) را با بازاریابی هرمی اشتباه نگیرید و از آن به عنوان یک روش برای بازاریابی محصولات و خدماتتون استفاده کنید.